Wzrok, jeden z najważniejszych zmysłów człowieka, stanowi fundament naszego postrzegania świata. Zbliżając się do Światowego Dnia Wzroku, zapraszamy do głębszego zrozumienia jego istoty oraz tajemniczej budowy oka. Dlaczego widzimy światło dzienne jako rażące, a nocą trudno nam dostrzec szczegóły? Czym jest zjawisko konwergencji, kiedy nasze oczy pracują wspólnie? Odkryjmy razem fascynujący świat wzroku i jego niezwykłe możliwości.
Zdrowe oczy – klucz do bezpieczeństwa zdrowotnego
Dobry wzrok, brak chorób związanych z oczyma czy sposoby leczenia chorób oczu mają znaczący wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne oraz funkcjonowanie naszego organizmu. Chociaż nie jesteśmy ekspertami w dziedzinie okulistyki, to posiadając nawyk dbania o siebie możemy nie tylko zwracać uwagę na nasze oko, ale również zobaczyć jak ono wygląda, jakie jest nasze spojrzenie, co zaniepokoiło nas w samym wyglądzie oka. Bardzo ważna dla bezpieczeństwa zdrowotnego jest sama edukacja nie tylko jak należy dbać o oczy, ale także informacja na jakie dolegliwości okulistyczne narażony może być każdy z nas w różnym okresie życia.
Często myślimy, że jeśli nasze oczy są w dobrej formie to nie wymagają one z naszej strony szczególnej pielęgnacji oraz, że nie dotyczy nas choroba oczu, ponieważ najczęściej bywa ona zdiagnozowana u osób starszych. Bywa często i tak, że podczas błahej wizyty u okulisty dowiadujemy się o poważnej chorobie toczącej się w organizmie, lub o wadzie wzroku.
Budowa oka
Oko to jeden z najważniejszych i najwrażliwszych organów w ciele człowieka. Oczy, z ich złożoną budową i funkcjonowaniem, stanowią jeden z najbardziej skomplikowanych organów ludzkiego ciała, ustępując jedynie mózgowi pod względem złożoności.
Oko w przybliżeniu opisując ma kształt kuli, która wypełniona jest bezpostaciową substancją nazywaną ciałem szklistym. Należy dodać jeszcze do budowy oka takie elementy jak:
- twardówka
- rogówka
- naczyniówka
- siatkówka
- tęczówka
- soczewka
- nerw wzrokowy
- ciało rzęskowe
- plamkę żółtą, która stanowi centralną część siatkówki i jest miejscem o największym skupieniu czopków, dlatego cechuje ją silna wrażliwość na światło.
Funkcjonowanie oka
Za widzenie w ciemności odpowiedzialna jest rodopsyna pręcików, która absorbuje światło w całym zakresie widzianego widma. Rodopsyna pręcików to specjalna substancja w naszych oczach, która pomaga nam widzieć, gdy jest ciemno. Działa ona jak magnez, przyciągając światło z otoczenia, co pozwala nam dostrzec różne rzeczy nawet w słabym oświetleniu.
W nocy niebieskozielone światło wydaje się najjaśniejsze, a czerwone najciemniejsze. Takie zjawisko często nazywane jest zjawiskiem Purkiniego.
Jodopsyna, odpowiedzialna jest za widzenie w jasności, to barwnik światłoczuły ulegający przemianie fotochemicznej znajdujący się w czopkach siatkówki oka, uczestniczący w powstawaniu wrażeń barwnych.
Zjawisko konwergencji możemy w skrócie określić, że jest to możliwość określenia odległości obserwowanego przedmiotu od siebie. Dotyczy to osi patrzenia, gdy patrzymy na przedmiot bardzo daleko od nas. Osie widzenia obu oczu wówczas ustawione są równolegle, a gdy przedmiot będzie się przybliżał do nas, wówczas mięśnie gałek ocznych będą ulegać zmianie położenia w taki sposób aby osie widzenia podążały za tym obiektem. Wówczas informacja dociera do mózgu, a mózg analizuje odległość obiektu.
Rozwój wzroku – od narodzin do pierwszych kolorów
Dzięki zmysłowi wzroku poznajemy i zdobywamy wiedzę o środowisku. Już od momentu urodzenia oko adaptuje się do nowej sytuacji – najpierw widzimy tylko kolor szary, zamazany obraz, nie rozróżniamy kolorów, a ostrość widzenia szacuje się na poziomie 10% osoby dorosłej. Udowodniono, że po przyjściu na świat dziecko widzi jedynie te przedmioty, które są w odległości 20-30cm od jego oczu. W pierwszych dniach życia mózg każdego człowieka uczy się widzieć prawidłowy obraz obracając go w taki sposób, aby w późniejszym już okresie życia był prawidłowy.
Po narodzeniu, dziecko widzi obraz, który jest do góry nogami. Wynika to z budowy siatkówki oraz koordynacji ruchowej u niemowląt. W 2-3 miesiącu życia dziecko zaczyna widzieć różnicę pomiędzy kolorami jaskrawymi jakim są żółty, czerwony, zielony czy pomarańczowy. Po przyjściu na świat każde dziecko ma kolor oczu niebieski, powodem tego jest brak naturalnego pigmentu w tęczówce. A łzy u dziecka można zauważyć dopiero około 2 miesiąca życia – do 50 dni od urodzenia dziecko płacząc nie wydziela łez.
Kolory oczu, różnorodność i rzadkość barw wzroku
Najbardziej popularnym kolorem oczu jest kolor brązowy i mają go mieszkańcy Azji i Afryki. Najrzadziej występującym jest kolor zielony i ma go 1-2% populacji gdzie najczęściej spotykany jest u ludności Irlandii i aż 90% kolor zielonych oczu można spotkać u kobiet zamieszkujących Islandię. Niebieski kolor oczu możemy spotkać u 10% populacji w Europie i to głównie w Skandynawii. Obok brązowego koloru oczu możemy wyszczególnić kolor piwny z odcieniem złota, który najczęściej dominuje u obywateli zamieszkujących Europę i USA. Taki odcień tęczówki ma około 5% ludzi.
Ciekawostką jest wystąpienie heterochromii, która jest wynikiem mutacji – zdarza się dość rzadko i może wystąpić u 1% ludności. Dotyczy ona tęczówki oka – każda tęczówka może mieć inny kolor np. jedno oko brązowe drugie może być niebieskie lub zielone i na odwrót. Czasami taki przypadek może zwiastować wystąpienie chorób oczu.
Zmysł jak i sam narząd wzroku umożliwia nam nie tylko widzenie barw ale rozróżnianie ich. Oko ludzkie widzi i rozróżnia też kształt, rozmiar danej rzeczy, jasność czy ciemność. Może ocenić odległość położenia danego obiektu, a nawet śledzić jego ruch – zjawisko konwergencji.
Wyzwania dla zdrowia oczu we współczesnym świecie
W dzisiejszych czasach coraz więcej osób korzysta z urządzeń elektronicznych, co może negatywnie wpływać na ich wzrok. Osoby pracujące przy komputerze, uczniowie, studenci oraz dzieci, które spędzają dużo czasu przed ekranami, mogą doświadczać pogorszenia ostrości widzenia. Dodatkowo, nieumiejętne obchodzenie się z urządzeniami z laserem czy nieprzestrzeganie przepisów BHP może zwiększać ryzyko urazów oka.
Często pogorszenie widzenia jest lekceważone. Jednak nawet brak czasu czy długi okres oczekiwania na wizytę u okulisty nie powinien być powodem do bagatelizowania problemów ze wzrokiem.
Nieleczone choroby oczu, takie jak jaskra czy czerniak gałki ocznej, mogą prowadzić do ślepoty. Dlatego ważne jest, aby reagować na wszelkie niepokojące symptomy, takie jak zaczerwienienie oka, swędzenie czy uczucie dyskomfortu związanego z patrzeniem.
Dodatkowo, choroby oczu mogą objawiać się różnymi symptomami, takimi jak latające mroczki w polu widzenia czy zaburzone widzenie barw. Nieleczone schorzenia mogą prowadzić nawet do wykluczenia społecznego i zawodowego oraz do niepełnosprawności. Dlatego tak istotne jest regularne monitorowanie stanu zdrowia wzroku oraz szybka reakcja na wszelkie niepokojące objawy.
Zdrowe nawyki dla dobrego wzroku
Ważne jest odpowiednie dostosowanie jasności monitora podczas pracy przy komputerze oraz pamiętanie o oświetleniu w pomieszczeniu, w którym pracujemy czy czytamy. Powinniśmy korzystać z kropli nawilżających do oczu oraz wykonywać gimnastykę oczu, która może przynieść ulgę mięśniom oka.
Warto zauważyć, że na kondycję wzroku wpływa również styl życia. Dla dobra naszych oczu oraz całego organizmu istotne jest również odpowiednie wysypianie się, zdrowe odżywianie się oraz regularne kontrole u okulisty. Noszenie odpowiednich okularów, zwłaszcza przeciwsłonecznych, jest ważne zarówno latem, jak i zimą, szczególnie dla osób po operacji zaćmy czy jaskry.
Warto pamiętać, że problemy ze wzrokiem dotyczą różnych grup wiekowych i mogą prowadzić nawet do niepełnosprawności. Według Światowej Organizacji Zdrowia, upośledzenie wzroku dotyczy ogromnej liczby ludzi na całym świecie, a dominującymi przyczynami są choroby takie jak zaćma, jaskra czy zwyrodnienie żółtej plamki. Problem zdrowotny oczu ma wymiar społeczny i cywilizacyjny, szczególnie w kontekście starzejącej się populacji.
Podsumowanie
Wzrok jest jednym z ważniejszych zmysłów człowieka, umożliwiającym poznawanie świata i interakcję z otoczeniem. Oko, jako jeden z najbardziej złożonych organów, pełni kluczową rolę w procesie widzenia, zarówno w dzień, jak i w nocy. Zrozumienie, jak widzimy i jak nasze oczy reagują na światło, jest fundamentalne dla ochrony wzroku. Edukacja społeczeństwa na temat chorób oczu jest kluczowa, aby zapewnić sobie i swoim bliskim zdrowe i ostre widzenie na lata.
Jej największa pasją jest nauka i zdobywanie wiedzy.
