Autor:

Ilona MAZURKIEWICZ
Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa w Poznaniu Wydział Studiów Społecznych w Poznaniu
Bezpieczeństwo narodowe, studia magisterskie, II rok

Funkcjonowanie zarządzania kryzysowego w powiecie wrzesińskim

Spis treści:

Wprowadzenie
Struktura zarządzania kryzysowego
Prawne uwarunkowania zarządzania kryzysowego
Powiat wrzesiński – charakterystyka
Zagrożenia w Powiecie Wrzesińskim
Działania badawcze
Podsumowanie i wnioski
Streszczenie
Bibliografia

Wprowadzenie

Zarządzanie kryzysowe pełni bardzo ważną role, ponieważ ukierunkowane jest przede wszystkim na zapewnienie bezpieczeństwa lokalnej społeczności. Omawiając kwestię działań w zakresie funkcjonowania zarządzania kryzysowego w powiecie wrzesińskim, należy zwrócić uwagę przede wszystkim właśnie na bezpieczeństwo, które dla człowieka tak naprawdę w każdym możliwym kontekście stanowi jedno z najwyższych dóbr. Nie dziwi zatem fakt, że całkowicie niezbędne jest tutaj działanie władz lokalnych tak, aby mieszkańcom powiatu można było zapewnić bezpieczeństwo w ich miejscu zamieszkania.

Głównym celem niniejszego artykułu jest wskazanie, czy w obliczu zagrożeń, jakie występują na terenie powiatu wrzesińskiego, zarządzanie kryzysowe funkcjonuje na odpowiednio wysokim poziomie.

Należy zacząć przede wszystkim od zapoznania się z terminologią zarządzania kryzysowego. Zarządzanie kryzysowe należy rozumieć jako systematyczne przedsięwzięcie, jakie zmierza do zapobieżenia lub też zredukowania wpływu kryzysu na zasoby, a także wartości społeczne poprzez kierowanie, kontrolę oraz koordynację.¹

Zarządzanie kryzysowe jest również rozumiane w ramach całokształtu rozwiązań systemowych, które w sposób bezpośredni odnoszą się do ochrony ludzkości, a realizowane jest poprzez władze publiczne na wszystkich szczeblach przy współpracy z odpowiednio wyspecjalizowanymi organizacjami i instytucjami, aby można było zabiegać sytuacjom trudnym, czy niebezpiecznym, a co więcej mogą stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia, środowiska, a także infrastruktury. Zarządzanie kryzysowe dotyczy tutaj także przygotowania systemu reagowania, a w sytuacji potencjalnych zagrożeń, trzeba kontrolować ich przebieg, podejmując działania, które pozwolą na zminimalizowanie strat i na ocenę poziomu bezpieczeństwa oraz odbudowy po zaistniałej sytuacji kryzysowej.²

Zgodnie z Wydziałem Zarządzania Kryzysowego Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, zarządzanie kryzysowe to działalność, która realizowana jest za sprawą organów, które znajdują się na każdym szczeblu i opiera się na działaniach zapobiegawczych w sytuacjach kryzysowych bądź przejmowaniu nad nimi kontroli oraz kształtowaniu przebiegu tych działań w drodze czynności zaplanowanych oraz na odtworzeniu zasobów i przywróceniu im charakteru pierwotnego sprzed sytuacji kryzysowej.³

Struktura zarządzania kryzysowego

Właściwe zaznajomienie się z funkcjonowaniem zarządzania kryzysowego wiąże się nieodłącznie ze wskazaniem jego struktury. Zarządzanie kryzysowe ma związek bezpośredni z działaniami wykowanymi przez administrację publiczną, w związku z czym jest to element niezbędny do kierowania bezpieczeństwem ludności. Chodzi przede wszystkim o to, aby organy administracji publicznej podejmowały odpowiednie działania w zapobieganiu jakimkolwiek sytuacjom kryzysowym.

Zarządzanie kryzysowe związanie jest również z przygotowaniem do przejmowania kontroli nad sytuacjami kryzysowymi, opierając się o zaplanowane działania. Najbardziej istotny jest tutaj fakt, że wspomniane działania ukierunkowane są na szybkie i sprawne reagowanie w sytuacji, kiedy wystąpią zagrożenia, a w następnej kolejności na usuwanie skutków i odtwarzanie infrastruktury krytycznej i zasobów.⁴

Struktura zarządzania kryzysowego tworzona jest poprzez organy właściwe, które wykonują swoje zadania na podstawie określonych zasad działania. Mowa

o procedurach, jakie realizowane są względem zadań wynikających z zarządzania kryzysowego.⁵

Omawiając strukturę zarządzania kryzysowego w pierwszej kolejności zwrócić uwagę należy na jej podział. Struktura dzielona jest na 4 poziomy, mianowicie:

Krajowy: obejmuje radę Ministrów z Prezesem Rady Ministrów na czele. Zaliczyć należy tutaj Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, jaki stanowi organ o charakterze opiniodawczym oraz doradczym w inicjacji i koordynacji podejmowanych działań w ramach zarządzania kryzysowego. Poziom ten wiąże się też z funkcjonowaniem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, jakie podlega Prezesowi Rady Ministrów w sposób bezpośredni. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa odpowiada za obsługę Rady Ministrów oraz jej prezesa, a także Zespołu i Ministra właściwego w zakresie spraw wewnętrznego zarządzania kryzysowego. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa dodatkowo pełni funkcję Krajowego Centrum Zarządzania Kryzysowego;⁶
Wojewódzki: zarządza nim Wojewoda, na czele Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Organ ten pełni funkcję pomocniczą wojewodzie, który go powołuje, określa skład, organizacje i tryb pracy. Poziom wojewódzki obejmuje Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego, które obsługuje komórki organizacyjne w zakresie podejmowania spraw zarządzania kryzysowego w urzędach administracji na szczeblu wojewódzkim;⁷
Powiatowy: tutaj organem jest Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, którym zarządza Starosta. Powyższy organ odpowiada za działania pomocnicze staroście, który ustala jego skład, organizację, siedzibę, a także tryb pracy. Na omawianym szczeblu funkcjonuje Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego, tylko i wyłącznie na terenie siedzib powiatów lub miast działających na prawach powiatu, na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy jednostkami szczebla terytorialnego. Centrum Zarządzania Kryzysowego obejmuje obszary działania jednostek samorządu terytorialnego;⁸
Gminny: funkcjonujący Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego zarządzany jest przez Wójta, Burmistrza bądź Prezydenta Miasta. Omawiany organ odpowiada za wspieranie wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w organizacji, składzie i trybie pracy, w jakim ma funkcjonować. W momencie zaistnienia konieczności tworzone są odpowiednio Gminne (Miejskie) Centrum Zarządzania ⁹

Prawne uwarunkowania zarządzania kryzysowego

Prawdą jest, że człowiek silnie odczuwa potrzebę bezpieczeństwa i jest to jeden z najważniejszych aspektów, dlatego też zrozumiały jest fakt, że zapewnienie bezpieczeństwa społecznego stało się jednym z głównych zadań państwa.

Podstawowym oraz najważniejszym aktem, który reguluje bezpieczeństwo w Polsce jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku.¹⁰

Istnieją również inne regulacje prawne, w tym ustawy i rozporządzenia, które określają w sposób szczegółowy kompetencje oraz zadania, należące do podstawowych obowiązków organów administracyjnych w zakresie przedmiotowym. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, wskazuje trzy główne rodzaje stanów zagrażających bezpieczeństwu, takich, jak: wojenny, wyjątkowy oraz klęski żywiołowej.¹¹

Warto wspomnieć, że mianem stanu nadzwyczajnego określa się wystąpienie na terenie kraju sytuacji, która charakteryzowana jest jako zagrożenie, które w celu rozwiązania wymaga zaangażowania szczególnych środków. W przypadku wystąpienia stanu nadzwyczajnego we wszystkich trzech zakresach, wiąże się z ograniczeniem pewnych wolności, praw człowieka i obywatela, jakie wynikają z ustawy oraz wprowadzone zostają nowe zasady działania organów władzy publicznej.¹²

Państwo w sytuacji danego stanu nadzwyczajnego, może dokonać niewielkich zmian w przepisach prawnych, natomiast nie ma takiej możliwości w przypadku Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a w rozporządzeniach zmiany wprowadzić może tylko i wyłącznie przy zastosowaniu ordynacji wyborczej do Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego.

Jedną z bardzo ważnych regulacji prawnych stanowi akt normatywny zarządzania kryzysowego, który stwarza podstawy funkcjonowania zgodnie z wymogami, jakie wskazuje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Takie wymogi wskazuje ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym, która wskazuje dokładnie, jakie organy posiadają możliwości decyzyjne, a także reguluje zadania, mające charakter organizacyjny, logistyczny oraz finansowy.¹³

Istnieją inne akty, które pełnią rolę uzupełniającą Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawę o zarządzaniu kryzysowym. Zawierają informacje na temat wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, które omówione zostały poniżej.

Wskazać należy Ustawę z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej, która reguluje wszelkie kwestie, kiedy należy zastosować jej zapisy. Ustawa ta zawiera zasady, w jaki sposób powinny działać organy władzy państwowej, ograniczenia wolności i praw człowieka w sytuacji, kiedy stan klęski żywiołowej zacznie obowiązywać. Stan klęski żywiołowej wprowadzany jest poprzez Radę Ministrów w oparciu o rozporządzenie, gdzie wojewoda składa wniosek właściwy lub w sytuacji dużego kryzysu, może wprowadzić taki stan klęski żywiołowej samodzielnie. Stan klęski żywiołowej obejmuje cały teren, na którym wystąpił i ten, gdzie pojawiły się skutki jego wystąpienia bądź w jego wyniku mogą wystąpić. Ustawa określa czas trwania klęski żywiołowej, który nie może trwać dłużej niż 30 dni, a gdy się zakończy przez 90 dni nie ma możliwości przeprowadzania wyborów ani referendum.¹⁴

Kolejnym aktem prawnym jest Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 roku o stanie wyjątkowym, która zawiera zasady, w oparciu o które wprowadzony zostaje stan wyjątkowy i jak należy go znieść, gdy się zakończy. W ustawie znajdują się informacje, jakie prawa i swobody obywatelskie na czas trwania stanu wyjątkowego zostają ograniczone. To właśnie w oparciu o jej postanowienia Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z wnioskiem Rady Ministrów wprowadza omawiany stan na czas określony, który nie może przekraczać 90 dni. W chwili wystąpienia potrzeby jednorazowo prezydent może wydłużyć stan wyjątkowy do 60 dni, a taka sytuacja przedłuża kadencję prezydencką i aktualnego rządu na cały czas jego trwania.¹⁵

Omówić należy również Ustawę z dnia 29 sierpnia 2002 roku, odnoszącą się do stanu wojennego oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa reguluje działania i procedury władzy publicznej wskazując ograniczenia wolności i praw człowieka na czas trwania stanu wojennego. W Polsce stan wojenny wprowadza się na podstawie rozporządzenia częściowo lub w całym kraju. W takiej sytuacji organem wprowadzającym jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wniosku Rady Ministrów. Stan wojenny uprawnia do ograniczenia wolności, praw człowieka i obywatela, a także umożliwia wprowadzenia zmian w kwestii podstawowych kompetencji organów władzy publicznej.¹⁶

Omawiając kwestię aktów prawnych, scharakteryzować należy również główne terminy, jakie odnaleźć można w treści przepisów prawnych, co natomiast pozwoli na głębsze zrozumienie sensu wymienianych zagrożeń.

Terminem klęski żywiołowej określa się katastrofę naturalną lub określoną awarię techniczną, gdzie zaistniałe skutki mogą doprowadzić bezpośrednio do zagrożenia życia lub zdrowia dużej grupy osób bądź mienia, czy też środowiska na dużych obszarach. Wystąpienie klęski żywiołowej wiąże się z pomocą oraz ochroną na poziomie skutecznym, przy zastosowaniu środków nadzwyczajnych, które wymagają nawiązania współpracy ze strony organów i instytucji, służb specjalistycznych i formacji działających pod jednym kierownictwem.

Definiując awarię techniczną wskazać należy, gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie, zniszczenie obiektu budowlanego bądź urządzenia technicznego, czy też systemu urządzeń technicznych, co może wywołać przerwę nie tylko w ich użytkowaniu, a zaistniała awaria sprawiła, że straciły one swoje właściwości użytkowe.¹⁷

Akty prawne zawierają w swoich zapisach termin zdarzenia terrorystycznego, czyli sytuacji, które wynikają z czynów, jakie mogą w sposób bezpośredni doprowadzić do sytuacji kryzysowej.

W normach prawnych często pojawia się także stwierdzenie „inne miejscowe zagrożenie”, które wiąże się z rozwojem cywilizacyjnym oraz naturalnymi prawami przyrody, jakie nie mają związku z pożarami bądź klęskami żywiołowymi, jednak mogą stanowić pośrednie bądź też bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska. Mowa tutaj o sytuacjach, które nie wymagają zastosowania środków nadzwyczajnych.¹⁸

Powiat wrzesiński – charakterystyka

Powiat wrzesiński położony jest w centralnej części województwa wielkopolskiego. Główną siedzibę powiatu stanowi miasto Września. Całość powierzchni powiatu stanowi 704 km². Obszar rozciąga się w zachodnio-środkowej części Pojezierza Wielkopolskiego, wchodzącego w skład geograficzny pasa Wielkich Dolin.¹⁹

Powiat wrzesiński jest rejonem, którego znaczenie jest bardzo szczególne, ze względu na fakt, że położony jest na niezwykle ważnym szlaku centrum komunikacyjnego oraz gospodarczego, a więc na trasie w kierunku miasta Poznań. Nie można tutaj także pominąć bogactwa dorobku kulturalnego, w tym cennych zabytków architektonicznych i walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Wszystkie te elementy stanowią wysoki poziom wykorzystania przez turystykę i agroturystykę. Standard życia w powiecie wrzesińskim jest określany jako stosunkowo wysoki. Przez obszar powiatu przebiega ponad 250 kilometrowa autostrada A2, a także krzyżują się tutaj drogi krajowe, które zdecydowanie podnoszą atrakcyjność omawianych terenów. Samo dziedzictwo kulturowe jest silnie związane z nowoczesnością.²⁰

W skład powiatu wchodzi kilka gmin takich, jak:

Gmina Miłosław;
Gmina Nekla;
Gmina Pyzdry;
Gmina Września;
Gmina Kołaczkowo.

Rysunek nr 1: Powiat Wrzesiński.

Zagrożenia w Powiecie Wrzesińskim

Omawiając kwestię zarządzania kryzysowego i jego funkcjonowania w Powiecie Wrzesińskim do głównych zagrożeń na jego terenie należy zaliczyć występowanie powodzi i lokalnych podtopień, zwłaszcza na terenie gminy Pyzdry oraz Miłosław, gdzie przepływają takie rzeki, jak Warta i Prosna.

Niewątpliwie zagrożenie zwłaszcza dla jakości powietrza ma składowisko odpadów znajdujące się w miejscowości Bardo. Nieprzyjemności wynikające z jego funkcjonowania dla mieszkańców kilkukrotnie kończyły się protestami, a nawet blokadami.

Zagrożeniem w Powiecie Wrzesińskim są także możliwe pożary na terenie lasów, co wpływa na ich złą kondycję. Dodatkowo lasy są pomniejszane w sposób sukcesywny w wyniku działania człowieka w celu rozbudowy gospodarki mieszkalnej, gdzie właśnie mieszkalnictwo wiąże się z niedostatecznym rozwojem sieci kanalizacyjnej, ponieważ funkcjonuje ona tylko na 50,5% całego powiatu. Brak odpowiedniego rozbudowania kanalizacji doprowadza do zanieczyszczania wód oraz gleby.²¹

Nie można pominąć tutaj aspektu technologii ogrzewania, gdzie głównie udział mają w niej piece CO opalane węglem, co skutkuje dużą emisją do powietrza. Tylko 18% powiatu posiada instalację gazową.

Zagrożenie stwarza także system komunikacyjny w Powiecie Wrzesińskim, ponieważ wiąże się z wysoką emisją spalin, generuje hałas oraz degraduje walory przyrodnicze i krajobrazowe. Dodatkowo zwiększony ruch wiąże się z wyższym ryzykiem wypadków na drodze.

Jeżeli chodzi o przemysł, to na terenie powiatu znajduje się kilka zurbanizowanych zakładów przemysłowych, które mają wpływ na pogorszanie się jakości środowiska naturalnego. Na terenie powiatu znajduje się jeden zakład o podwyższonym ryzyku szkodliwości.²²

Działania badawcze

Możliwie jak najbardziej wiarygodne dokonanie oceny funkcjonowania zarządzania kryzysowego w Powiecie zapewniło pozyskanie informacji od mieszkańców tego powiatu. Terenem badań obranych w niniejszych działaniach badawczych jest powiat wrzesiński w zakresie miejsc zagrożonych. Odnosząc się natomiast do badanej populacji to stanowią ją mieszkańcy powiatu wrzesińskiego.

Istotne przede wszystkim było zwrócenie uwagi na fakt, które aspekty w ogóle uznawane są za zagrożenie w Powiecie, które wymagają zarządzania kryzysowego ze strony władz powiatu. Informacje te przybliża tabela nr 1 oraz rysunek nr 2.

Tabela nr 1: Zjawiska stanowiące zagrożenie na terenie powiatu wrzesińskiego w zakresie zarządzania kryzysowego.

Rysunek nr 2: Zjawiska stanowiące zagrożenie na terenie powiatu wrzesińskiego.

Otrzymane wyniki wskazały, że funkcjonowanie organów zarządzania kryzysowego w ich działaniach należy ocenić w zakresie:

toksyczności składowania odpadów – 24%;
pożarów (zabudowań gospodarskich, lasów, ściernisk) – 23%;
podtopień lokalnych i powodzi – 13%.

W tych aspektach mieszkańcy wykazują największe zaniepokojenie względem funkcjonowania zarządzania kryzysowego na terenie powiatu wrzesińskiego. Zdecydowanie najmocniej mieszkańcy obawiają się toksyczności składowania odpadów, a także pożarów, co może w sposób bezpośredni wynikać z pożarów znajdującego się na terenie powiatu wrzesińskiego wysypiska śmieci w miejscowości Bardo. Jednak należy zauważyć, że w pewien sposób niepokoi mieszkańców także możliwość lokalnych podtopień.

Sama ocena funkcjonowania władz lokalnych w zakresie przeciwdziałania potencjalnym zagrożeniom na terenie powiatu wrzesińskiego w ramach zarządzania kryzysowego zaprezentowano na rysunku nr 3.

Rysunek nr 3: Przygotowanie władz lokalnych na przeciwdziałanie potencjalnym zagrożeniom.

Otrzymane wyniki pokazują, że 34% ankietowanych uważa, że władze lokalne nie mają odpowiedniego przygotowania w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom na terenie gminy. 26% respondentów uważa, że władze raczej są przygotowane. 24% ankietowanych udzieliło odpowiedzi zdecydowanie tak. 16% wskazało, że władze lokalne zdecydowanie nie mają odpowiedniego przygotowania w kwestii sytuacji kryzysowych.

Przeprowadzone badania pozwoliły również na zauważenie, iż pomimo krytyki względem działań władz lokalnych, mieszkańcy przyznali, że w miejscu swojego zamieszkania w zdecydowanej większości czują się bezpiecznie.

Istotny jest bowiem tutaj także fakt, że duża grupa ankietowanych, która stanowiła ¼ wszystkich badanych osób nie zdecydowała się na udzielenie odpowiedzi pozytywnej, co wskazuje, iż nie czują się bezpiecznie w miejscu swojego zamieszkania. Grupę ta mogą stanowić osoby, które najbliżej zamieszkują obszary przy wysypisku w Bardo lub blisko rzeki Warty.

Zdecydowanie istotny jest bowiem fakt, że poziom funkcjonowania zarządzania kryzysowego na terenie powiatu wrzesińskiego nie jest na tyle niski, aby w sposób pośredni lub bezpośredni wpływał on na zagrożenie życia lub zdrowia ankietowanych na terenie powiatu wrzesińskiego.

Podsumowanie i wyniki

Niniejszy artykuł pozwolił na przedstawienie podstaw zarządzania kryzysowego, jego struktury, a także na stwierdzenie, czy w opinii mieszkańców powiatu wrzesińskiego istnieją zagrożenia na jego terenie, a także czy system zarządzania kryzysowego na jego terenie działania w sposób sprawny.

Metody badawcze, które zostały wykorzystane w niniejszych rozważaniach, jak i treści w nich zawarte umożliwiły wskazanie, iż zarządzanie kryzysowe na terenie powiatu wrzesińskiego można określić na poziomie przeciętnym, a nawet zauważa się, że osoby badane na temat działań służb lokalnych w zakresie zapobiegania zagrożeniom na terenie powiatu wrzesińskiego nie mają dobrej opinii. Przeprowadzone badanie ankietowe pozwoliło na zauważenie, że niski poziom bezpieczeństwa wskazała jedna czwarta ankietowanych, co może wynikać z zagrożeń występujących na terenie powiatu wrzesińskiego.

Badania pokazały, że jeżeli władze lokalne nie zmienią swoich działań na rzecz bezpieczeństwa bądź ich nie zaktualizują i nie zoptymalizują tych, które już zostały wdrożone w zakresie zarządzania kryzysowego, mieszkańcy powiatu wrzesińskiego nie będą czuli się bezpiecznie.

¹ J. Konieczny, Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach i katastrofach, Wyd. Impuls. Poznań – Warszawa 2001, s. 116.
² J. Gołębiewski, Zarządzanie kryzysowe, Wiedza Obronna. 2001, nr 1, s. 76–97.
³ Definicje zarządzania kryzysowego opracowane przez Wydział Zarządzania Kryzysowego Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, http://wzk.poznan.uw.gov.pl/433- 43784e0dbb19d.htm (pobrano 25.05..2021 r.).
⁴ Tamże, s. 99-100.
⁵ Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 Nr 89, poz.590 z poź. zm.).
⁶ Tamże.
⁷ Tamże.
⁸ Tamże.
⁹ Tamże.
¹⁰ J. Gryz, W. Kitler, System reagowania kryzysowego, Wyd. Adam Marszałek. Toruń 2007, s. 100.
¹¹ Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. nr 78, poz. 483, art. 228).
¹² Tamże.
¹³ Tamże.
¹⁴ Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. 2002 nr 62 poz. 558).
¹⁵ Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r o stanie wyjątkowym (Dz. U. 2002 nr 113 poz. 985).
¹⁶ Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2002 nr 156 poz. 1301).
¹⁷ P. Sienkiewicz, P. Górny, Analiza systemowa sytuacji kryzysowych, Wyd. Ossolineum. Warszawa 2001, s. 50.
¹⁸ Tamże, s. 51-52.
¹⁹ Powiat wrzesiński, www.gov.pl (pobrano 29.05.2021 r.).
²⁰ Tamże.
²¹ Tamże.
²² M. Torzewski, Historia powiatu 1818-2011, www.wrzesnia.powiat.pl (pobrano 27.05.2021 r.).

Bibliografia

Definicje zarządzania kryzysowego opracowane przez Wydział Zarządzania Kryzysowego Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, http://wzk.poznan.uw.gov.pl/433-43784e0dbb19d.htm (pobrano 25.05.2021 r.).
Gołębiewski J., Zarządzanie kryzysowe, Wiedza Obronna. 2001, nr 1.
Gryz J., Kitler W., System reagowania kryzysowego, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2007.
Konieczny J., Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach i katastrofach, Wyd. Impuls, Poznań – Warszawa 2001.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
Powiat wrzesiński, www.gov.pl (pobrano 29.05.2021 r.).
Sienkiewicz P., Górny P., Analiza systemowa sytuacji kryzysowych, Wyd. Ossolineum, Warszawa 2001.
Torzewski M., Historia powiatu 1818-2011, www.wrzesnia.powiat.pl (pobrano 27.05.2021 r.).
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 Nr 89, poz.590 z poź. zm.).
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r o stanie klęski żywiołowej, (Dz. U. 2002 nr 62 poz. 558).
Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r o stanie wyjątkowym (Dz. U. 2002 nr 113 poz. 985).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2002 nr 156 poz. 1301).

Strefa zarządzaniaStrefa zarządzania